خطاب متممخطاب متمم به مکمّل خطاب اوّل در استیفای غرض مولا اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفخطاب متمّم، خطابی است که برای تتمیم و کامل نمودن خطاب اول (خطاب قبلی) آورده می‌شود و در جایی است که خطاب اول در برگیرنده تمام غرض مولا نمی‌باشد و به وسیله صدور خطاب دوم، این غرض تامین می‌گردد. ۲ - صور تکمیل غرض مولاتکمیل غرض مولا به دو صورت انجام می‌گیرد: ۱. با آوردن قید برای کلام؛ ۲. با آوردن خطاب دوم. خطاب متمم، چند صورت دارد: ۱. خطاب متمم، تکمیل کننده شمول خطاب اول می‌باشد، در صورتی که نتوان به وسیله خطاب اول، قیود متاخر از آن را بیان کرد، همانند قید قصد قربت در نماز که آوردن آن در خطاب «صل» ممکن نبوده و به وسیله خطاب دوم بیان می‌شود؛ ۲. خطاب متمم، برای حفظ قدرت مکلف بر استیفای ملاک و مصلحت تکلیف ناشی از خطاب اول است، مثل وجوب انجام مقدمات مفوته، هم چون وجوب پیمودن مسافت در حج که از طریق خطاب دوم انشا شود، که عدم پیمودن آن، باعث عدم قدرت بر انجام حج در زمان خاص و عدم استیفای مصلحت آن است؛ ۳. خطاب متمم، محرک و مشوق انجام خطاب اول است، همانند خطاب احتیاطی که برای تحریک بیشتر شخص نسبت به درک مصلحت واقع صادر می‌شود. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۵۳، برگرفته از مقاله «خطاب متمم». |